Het waardig zijn van het Lam
Het waardig zijn van het Lam
In Openbaring 5 lezen we (let op ‘waardig’):
5:1 En ik zag op de rechterhand van de op de troon Gezetene een boekrol, beschreven aan de binnen- en achterzijde, verzegeld met zeven zegels. 2 En ik zag een sterke engel die met luide stem uitriep:
Wie is waardig de boekrol te openen en zijn zegels los te maken?
3 En niemand in de hemel, noch op de aarde, noch onder de aarde was in staat de boekrol te openen of deze in te zien. 4 En ik weende zeer, omdat niemand waardig was bevonden de boekrol te openen, noch deze in te zien. 5 Maar één uit de oudsten zei mij:
Ween niet, zie, de leeuw, die uit de stam Juda is, de afstammeling van David, heeft overwonnen om de boekrol en zijn zeven zegels te openen.
6 En ik zag in het midden van de troon en van de vier levende wezens en in het midden van de vierentwintig oudsten een lam, staand als geslacht, hebbend zeven horens en zeven ogen, welke de Zeven Geesten van God zijn, gezonden naar de hele aarde. 7 En het kwam en heeft ontvangen uit de rechterhand van Hem die gezeten is op de troon.
8 En toen het de boekrol ontving, vielen de 4 levende wezens en de 24 oudsten voor het Lam neer, hebbend ieder een citer en gouden schalen vol reukwerk; dat zijn de gebeden van de heiligen. 9 En zij zingen een nieuw lied, zeggend:
U bent waardig om de boekrol te ontvangen en zijn zegels te verbreken, want U bent geslacht en hebt hen voor God gekocht met uw bloed uit alle stam en taal en volk en natie 10 en U hebt hen voor onze God tot een koninkrijk en tot priesters gemaakt, en zij zullen als koning heersen over de aarde.
11 En ik zag en ik hoorde een geluid van vele engelen rondom de troon – en van de levende wezens en van de oudsten – en hun aantal was tienduizenden tienduizendtallen en duizenden duizendtallen, 12 zeggend met luide stem:
Het Lam dat geslacht is, is waardig te ontvangen de macht en rijkdom en wijsheid en kracht en eer en heerlijkheid en lof.
13 En alle schepsel dat in de hemel is en op de aarde en onder de aarde en op de zee en alles wat in hen was, hoorde ik zeggen:
Aan de op de troon Gezetene en het Lam de lof en de eer en de heerlijkheid en het gezag tot de eeuwen der eeuwen.
14 En de vier levende wezens zeiden: Amen.
En de oudsten vielen neer en aanbaden.
Toelichting:
De boekrol in Gods rechterhand is met zeven zegels verzegeld. Het blijkt dat niemand op aarde, maar ook niemand in de hemel of onder de aarde, in staat is om de boekrol te openen, omdat niemand hiertoe waardig is bevonden. Dan komt één uit de oudsten met het verheugende bericht dat er toch één waardig bevonden is: het Lam. ‘Het Lam heeft overwonnen om de boekrol en zijn zeven zegels te openen.’
Waarom is het Lam wel waardig? Vinden we parallellen over het waardig zijn voor een bepaalde taak in het Oude Testament of in de apocriefe boeken?
In het apocriefe boek Wijsheid van Salomo 3:1 (NBV21) lezen we: ‘De zielen van de rechtvaardigen zijn in Gods hand, geen marteling kan hen deren. 2 Dwazen menen dan wel dat de rechtvaardigen dood zijn, dat het ellendig is dat ze ons moesten verlaten 3 en rampzalig dat ze afscheid moesten nemen – de rechtvaardigen zijn evenwel in vrede. 4 Ook al ziet iedereen hun lot als een straf, zij koesterden de hoop op onsterfelijkheid. 5 Slechts kort werden zij getuchtigd, maar onmetelijk is het geluk dat hun ten deel valt, want God heeft hen op de proef gesteld en hen waardig (Grieks: axios) gekeurd (Grieks: heuriskoo) om bij Hem te zijn. 6 Hij heeft hen als goud in een oven gelouterd en hen als een brandoffer aanvaard.’
In Openbaring 5:4 weent Johannes zeer, omdat niemand waardig (axios) bevonden (heuriskoo) werd het boek te openen of in te zien. Mogelijk ligt hier een verband met Wijsheid 3:5 (de woorden heuriskoo en axios komen in Openbaring 5:4 in de Griekse tekst omgekeerde volgorde terug; iets wat vaker is te zien bij citaten uit het Griekse Oude Testament). Als Wijsheid 3:1-6 inderdaad meeklinkt op de achtergrond, wil Openbaring 5:4 ook uitdrukken dat Jezus een rechtvaardige is.
In de evangeliën zien we dat woorden uit Wijsheid over de rechtvaardige op Jezus toegepast zijn: Vergelijk Wijsheid 2:18 Als de rechtvaardige echt een zoon van God is, zal die hem toch te hulp komen (…) met Matteüs 27:40-43 (…), indien U Gods Zoon bent (…). En: Hij heeft zijn vertrouwen op God gesteld; laat die Hem nu verlossen, (…).
Het waardig zijn van het Lam blijkt in Openbaring daarin dat het is geslacht en met zijn bloed zijn gemeente heeft gekocht uit elke stam,volk, natie en taal (Openbaring 5:9). Daarnaast kan meespelen dat Hij een rechtvaardige is.
Waardig zijn in de Romeinse wereld
Ook in de Romeinse wereld uit Johannes’ dagen komen we het begrip ‘waardig zijn’ tegen. Michiel Vastenhout heeft hier een doctoraalscriptie over geschreven. Daarin merkt hij op dat de Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus over de komst van keizer Vespasianus naar de stad Rome schrijft:
De Senaat prijst zich gelukkig over zijn komst; het volk verlangt nog meer naar zijn komst en bovenal zijn de soldaten op hem gericht. De hoogwaardigheidsbekleders haasten zich om hem te ontmoeten, ook het volk van de stad Rome loopt uit, uiteindelijk zelfs inclusief vrouwen en kinderen. De mensen roepen hem toe met de woorden ‘weldoener (euergétès)’, ‘redder (sootèr)’ en ‘alleen waardige (axios) heerser (hègemoon) van Rome’.[1] Vastenhout wijst erop dat het opvallend is hier dat ook het hele volk hem een waardige heerser vindt. Waardigheid was iets wat werd toegekend op grond van begane daden, in dit geval een militaire overwinning. Hij wijst hier op het ‘argument van algemene overeenstemming’. Volgens een door hem aangehaald artikel van D.E. Aune was de overeenstemming van drie krachtige groepen in het Romeinse Rijk, te weten de Senaat, de ruiterij en het volk de basis waarop het keizerschap van keizer Augustus was gebaseerd. Na de val van keizer Nero was de ‘overeenstemming van allen’ een belangrijke constitutionele basis voor het keizerschap.[2]
Parallel Romeinse wereld en openbaring?
Dit gold dus ook voor de tijd waarin Johannes het boek Openbaring schreef (tijdens of na keizer Nero). Als we mogen uitgaan van deze parallel met de Romeinse keizers, vinden we in Openbaring 5 ook drie kringen: 1. de acclamatie van de 24 oudsten die op hun tronen rondom de troon van God zitten en de 4 levende wezens, de directe kring rondom God, te vergelijken met de Senaat; 2. de miljoenen engelen, de rechtstreekse dienaren van God, te vergelijken met de rechtstreekse dienaren van de keizer, het leger, samen met de 24 oudsten en de vier levende wezens, en 3. de lofprijzing van alle schepselen in de hemel, op en onder de aarde en op de zee, te vergelijken met het volk van de keizer.
De 24 oudsten en 4 levende wezens zeggen dat het Lam waardig is de boekrol te ontvangen en de zeven zegels te openen, want Hij is geslacht. Hij heeft op deze wijze zijn gemeente gekocht met zijn bloed en hen voor God gemaakt tot een koninkrijk en tot priesters en zij zullen als koningen heersen op aarde. Daar gaat het om in de boekrol.
Vervolgens zeggen de engelen, samen met de 24 oudsten en de 4 levende wezens, Hem dat Hij waardig is de macht en rijkdom en wijsheid en kracht en eer en heerlijkheid en lof te ontvangen.
Daarna geeft de hele schepping geeft Hem en de Vader, daadwerkelijk dit eerbetoon: Aan de op de troon Gezetene en het Lam de lof en de eer en de heerlijkheid en het gezag tot de eeuwen der eeuwen.
Conclusie:
Het Lam is waardig, ook uitgaande van toenmalig Romeins gebruik, om te zitten op de troon.
De inhoud van de boekrol is ons inziens ook: door zijn offer heeft Hij het recht op de troon verworven voor Hemzelf en voor de zijnen.
[1] Flavius Josephus, De Joodse oorlog, VII, 63-74. Deze plaats vond ik bij M.H. Vastenhout, Waardig is het Lam, een exegetisch onderzoek naar de betekenis van axios in Openbaring 4 en 5, doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, subfaculteit Godgeleerdheid, 2007, die hiervoor verwijst naar het commentaar van D.E. Aune, Revelation 1-5, Nashville, op 5:12. Hij wijst erop dat dit een van de weinige primaire bronnen is waar in een acclamatie het woord axios wordt gebruikt (p. 61).
[2] Op p. 58 haalt Vastenhout het artikel aan van D.E. Aune, The Influence of Roman Imperial Court Ceremonial on the Apocalypse of John, BibRes 23, 983, p. 18-19.